Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft afgelopen weken een enquête uitgezet om de impact van het Covid-19 virus op de bouwsector in kaart te brengen. Deze uitvragen zijn breed uitgezet onder koepels in de bouw-, installatie- en ontwerpbranche, woningcorporaties, netbeheerders, drinkwatervoorziening, gemeenten, provincies, waterschappen en andere partijen. Op basis van de resultaten kan nagedacht en gesproken worden over zinvolle oplossingen om de impact, waar mogelijk, zoveel mogelijk te beperken.
Resultaten die betrekking hebben op of van belang zijn voor (semi)publieke organisaties hebben we hier bij elkaar gebracht. De volgende onderwerpen zijn, tot nu toe, aan bod gekomen: planvorming en continuïteit, personeel, de financieel-economische impact, bouwplaats en werkplek, het noodmaatregelenpakket en overig. De enquête zal 20 april opnieuw worden verstuurd.
Planvorming en continuïteit
Het beeld is dat lopende bouwprojecten grotendeels doorgaan, maar wel vertraging oplopen o.a. door afwezig personeel of door toenemende (internationale)leveringsproblemen van materiaal. Toeleveranciers in landen die tot voor kort een volledige lockdown hadden, starten langzaamaan weer op. Ook de piek in ziekteverzuim lijkt voorbij te zijn. Een aandachtspunt is transport en levering, uitgebreidere checks leiden tot grotere wachttijden en hoge transportkosten.
Achter de deur gaan eigenlijk alleen essentiële werkzaamheden door: bewoners/gebruikers laten reguliere werkzaamheden vaak niet toe.
Overheden geven aan dat bouwaanvragen, vergunningverlening en planvorming ook doorlopen, hoewel ook hier sprake kan zijn van vertraging. Langere doorlooptijden van gemeenten, afwezigheid van toezichthouders en vertraagde behandeling van bezwaren leiden soms tot langere aan- en doorlooptijden. Er zijn ook signalen dat vertraging bij juridische (bezwaar)procedures tot uitstel begint te leiden. Veel gemeenten hebben moeite met het digitaliseren van procedures voor bijvoorbeeld participatietrajecten, inzage- en inspraakprocedures, college- en raadsvergaderingen, etc. Inmiddels werkt een aantal gemeenten al met digitale raadsvergaderingen zodat besluitvorming door kan gaan.
Er zijn ook signalen dat het sluiten van aannemingsovereenkomsten stil komt te liggen: aannemers hebben moeite met het afgeven van prijzen en heroverwegen het risicoprofiel in de precontractuele fase. Er wordt door veel partijen aandacht gevraagd voor de precontractuele fase, waar signalen van terugloop zijn. Een grote gemeente meldt dat partijen risico’s zien in multi-use projecten.
De oproep aan publieke opdrachtgevers is om de continuïteit zo veel mogelijk te borgen, ook in de planvorming, hier is een gezamelijke verklaring voor opgesteld. Ook zal er een versoepeling van subsidievoorwaarden komen, zodat er een extra prikkel ontstaat om nu te handelen. Als laatst is er een oproep voor een renovatie-versneller voor utiliteit/maatschappelijk vastgoed. Versnellingsmogelijkheden voor grote werken worden nog verkend, het is lastig om dit snel te doen.
Een aantal grote partijen werkt al aan een voorbereiding/versnelling aan de voorkant van projecten in de post-corona periode.
Personeel
Er is meer uitval dan normaal, niet alleen door ziekte maar ook door zorgverlof en angst over de veiligheid van de werkomgeving. Dit leidt nog niet tot het stilleggen van werk, maar wel tot vertraging. Ook is er een groot aantal bedrijven dat overweegt HR maatregelen te treffen om liquiditeitsproblemen te voorkomen. Er zijn signalen van problemen bij vakopleidingen doordat leerlingen als eerste uit de productiekosten gehaald worden. Ook zijn er zorgen over het aantal nieuwe plekken na de zomer. Verder hebben veel bedrijven een personeelsstop ingevoerd. Externe inhuur bij de ingenieursdiensten loopt terug.
Financieel-economisch
Er wordt sectorbreed een omzetdaling verwacht op de (middel)lange termijn, mede door vertraging in de besluitvorming en de lange termijn impact op de Nederlandse economie. Een aantal branches loopt nu al tegen liquiditeitsgrenzen aan, deze worden zoveel mogelijk opgevangen door tussentijds factureren, kortere betalingstermijnen en gebruik van allerlei mogelijkheden voor uitstel van betalingen. Een aantal publieke opdrachtgevers is overgegaan tot sneller uitbetalen en het doorzetten van reguliere betalingen, de vrijgekomen financiële ruimte door het wegvallen van grote evenementen wordt benut om uitloop van werk mogelijk te maken.
Veel opdrachtgevers geven aan dat vertragingen leiden tot extra directe en indirecte kosten. Ook verwachten ze problemen met de begroting omdat uitgaven dit jaar niet gerealiseerd worden. Daarnaast worden door marktpartijen kostenverhogende effecten gemeld omdat prestaties niet tijdig kunnen worden geleverd en juridische verplichtingen niet nagekomen.
Het Rijksvastgoedbedrijf heeft een Kennisteam Claims ingesteld om een uniform kader voor de te vergoeden kosten op te stellen en mee te kijken met de claimafwikkelingen.
Bouwplaats en werkplek
Het protocol ‘Veilig samen doorwerken’ zorgt wel voor meer duidelijkheid waardoor bedrijven beter in staat zijn de werkzaamheden, ook ‘achter de voordeur’, voort te zetten. De regels voor bijeenkomsten gelden niet voor bouwplaatsen, bouwvakkers kunnen doorwerken mist ze afstand behouden. Om veilig te kunnen doorwerken is er een grote vraag naar beschermende materialen, dit geldt specifiek voor rioleringswerkzaamheden.
Noodmaatregelenpakket
Over het algemeen is men tevreden over het pakket noodmaatregelen van het kabinet. Wel wordt er geconstateerd dat deze maatregelen geen bijdrage leveren aan de voortgang van bouwactiviteiten maar vooral gericht zijn op uitvallende werkzaamheden. De NOW-regeling zou nadelig kunnen zijn voor seizoengevoelige branches en voor start-ups en scale-ups: bij deze maatregelen wordt met de omzet van januari of die van vorig jaar gerekend en die zijn in veel gevallen laag.
Men vraagt zich af of het huidige ziekteverzuim volgend jaar leidt tot verhoging van de verzekeringspremies. Ook vraagt de markt zich af of er wettelijk ruimte kan komen voor verruiming van de arbeidstijden voor nu en voor na de crisis, en dan niet tegen ‘overwerkuren’.
Er wordt vastgesteld dat sommige delen van de sector nu nog werk hebben maar over 2 à 3 maanden niet meer. Opdrachtgevers roepen de markt op om na te denken over creatieve oplossingen voor de inzet van capaciteit en werkzaamheden die wel door kunnen gaan of naar voren gehaald kunnen worden.
Overig
Wanneer deze situatie lang gaat duren, zou men kunnen overwegen nieuwe regelgeving (Omgevingswet en Wet Kwaliteitsborging) uit te stellen zodat er nu geen capaciteit hoeft te worden ingezet op een goede voorbereiding van de implementatie hiervan.
Certificering van personen en systemen verloopt vaak door bepaalde werkzaamheden uit te stellen. Echter is uitstel niet onbeperkt mogelijk.
